هدف: پژوهش حاضر با هدف تعيين سطح فعاليتهاي فيزيکي و شيوع بيماريهاي مزمن در سالمندان غرب تهران انجام

68 بررسي سطح فعاليتهاي فيزيکي و شيوع بيماريهاي مزمن در سالمندان غرب تهران 1386 5 عقيل حبيبي 1* محمد تقي سوادپور 2 بهنام مواليي 3 محمود شمشيري 4 مصطفي قرباني 1- کارشناس ارشد پرستاري داخلي-جراحي عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي اردبيل خلخال خيابان شهيد مظفري خيابان شهيد اشرفی اصفهانی دانشكده پرستاری و مامايي گروه داخلي جراحي تلفن: 04524234041 همراه: 09143547895 Email:aghilhabibi@yahoo. com 2- کارشناس ارشد پرستاري داخلي-جراحي عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي اردبيل 3 -کارشناس ارشد روانپرستاري عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي اردبيل 4- کارشناس ارشد پرستاري داخلي-جراحي عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي گناباد 5- کارشناس ارشد اپيدميولوژي عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي گرگان چکيده هدف: پژوهش حاضر با هدف تعيين سطح فعاليتهاي فيزيکي و شيوع بيماريهاي مزمن در سالمندان غرب تهران انجام گرفت. روش بررسي: اين مطالعه از نوع مقطعي بود که بر روی 410 نفر از افراد باالي 60 سال ساکن منطقه غرب تهران انجام گرفت. روش نمونهگيري از نوع خوشه اي چند مرحلهاي بود داده ها از طريق پرسشنامه محقق ساخته و مصاحبه جمع آوري شد و براي تحليل دادهها از آمار توصيفي آزمون تی_تست وANOVA استفاده شد. يافتهها: فعاليتهاي روزمره زندگي 1 با متغيرهاي جنس وضعيت اقتصادي وضعيت سالمت فعلي سطح تحصيالت و تعداد بيماريهاي مزمن ارتباط معني دار آماري داشت) p>0/05 (. فعاليتهاي ابزاري زندگي 2 نيز با متغيرهاي سن جنس سطح تحصيالت وضعيت اقتصادي وضعيت سالمت فعلي ترکيب خانواده و تعداد بيماريهاي مزمن ارتباط معنيدار آماري داشت) p>0/05 (. همچنين 86/8 درصد از نمونه ها حداقل از يك بيماري مزمن رنج ميبردند. نتيجهگيري: مطالعه نشان داد متغيرهاي مختلفي مي توانند فعاليتهاي فيزيکي سالمندان را تحت تأثير قرار دهند. بيشتر سالمندان از نظر فعاليتهاي فيزيکي مستقل بودند و اکثر آنها حداقل از يك بيماري مزمن رنج ميبردند. لذا مراقبت دهنده هاي بهداشتي بايد زمينه هاي تسهيل زندگي سالمندان را از طريق برنامه هاي آموزشي و نيز بررسي دوره اي وضعيت جسماني فراهم آورند تا موجب ارتقاء فعاليتهاي فيزيکي در سالمندان شده و از اين طريق باعث حفظ و ارتقاء زندگي سالم و فعال براي آنها شوند. كليد واژهها: سالمندان فعاليتهاي فيزيکي بيماريهاي مزمن فعاليتهاي روزمره زندگي فعاليتهاي ابزاري زندگي مقدمه همان طور كه طول عمر افراد افزايش مييابد اهميت فعاليتهاي فيزيکي نيز با توجه به حفظ كاركرد واستقالل افراد و افزايش كيفيت زندگي آنها روز به روز بيشتر آشكار ميشود) 1 (. سالم پير شدن حق همة افراد بشر است و اين امر بر اهميت پديده سالمندي و پيشگيري از مشكالت آن ميافزايد) 2 (. سازمان ملل در سال ۲۰۰۶ تعداد كل سالمندان جهان را ۶۸۷ ميليون و ۹۲۳ هزار نفر برآورد كرد كه اين تعداد در سال ۲۰۵۰ به رقم يك ميليارد و ۹۶۸ ميليون و ۱۵۳ هزار نفر خواهد رسيد) 3 ( اين در حالي است كه هم اکنون 60 درصد از افراد سالمند در كشورهاي در حال توسعه زندگي ميكنند) 4 5 (. اين مركز با انتشار گزارشي اعالم كرده است كه در حال حاضر شش درصد از كل جمعيت ايران را افراد سالمند باالي ۶۰ سال تشكيل ميدهد که معادل چهار ميليون و ۵۶۲ هزار نفر مي باشد و پيش بيني مي شود اين رقم تا سال ۲۰۵۰ به ۲۶ ميليون و ۳۹۳ هزار نفر معادل ۲۶ درصد كل جمعيت كشور خواهد رسيد )3(. بر اساس بررسي هاي به عمل آمده 15 درصد از مراجعان به مطب پزشكان متخصص 34 درصد از معالجات سرپايي در بيمارستانها و 89 درصد از تختهاي موسسات و سراهاي نگهداري را افراد باالي 65 سال به خود اختصاص مي دهند )2( و بطور كلي 29 درصد از هزينه مراقبتهاي پزشكي توسط اين گروه سني مصرف ميشود )5(. همچنين در حدود 60 1- ADL(Activities of daily living) 2- IADL(Instrumental activities of daily living)

69 )مجله سالمندي ايران( سال چهارم شماره سيزدهم پاييز 1388 درصد از هزينههاي مراقبتهاي بهداشتي 35 درصد از ترخيص گردد و در صورتي كه چنين شرايطي تامين نشود پيشرفت هاي بيمارستاني و 47 درصد از روزهاي بستري در بيمارستان هاي علمي براي تامين زندگي طوالنيتر بينتيجه و مخاطره آميز خواهد بود )12 13(. ها را سالمندان به خود اختصاص ميدهند )6(. مهمترين مسائل در ارتقاء سالمت و كيفيت زندگي همان طور كه جمعيت سالمندان افزايش مييابد خطر سالمندان به حفظ استقالل باالي آنان در فعاليتهاي فيزيکي بيماريهاي مزمن نظير ديابت بيماريهاي قلبي_عروقي مفاصل و شناختي و ادامه زندگي به صورت فعال مربوط ميشود) 1 (. و استخوان نيز افزايش مييابد) 14 15 (. نتايج يک بررسي عدم برخورداري از سالمت و بروز بيماريهاي مزمن با ملي در آمريکا نشان مي دهد که تعداد سالمندان با مشکالت افزايش سن سبب محدود شدن فعاليتهاي فيزيکي فرد حرکتي در اين کشور 6 ميليون نفر است )14(. بررسي ماتسو سالمند ميگردد و معموال از سن بازنشستگي به بعد يك و همکاران 2 بيانگر اين واقعيت است که سالمندان دچار چهارم مردم قادر به انجام فعاليتهاي روزانه خود نبوده و اختالالت متعدد حسي از جمله بينايي شنوايي و حواس %10 آنان نيز كامال وابسته و زمينگير ميشوند) 7 (. تغييرات ديگر ميشوند که نتيجه آن محدود شدن موقعيتهاي اجتماعي سالمندي با مشکالت بهداشتي و کاهش سطح فعاليت همراه و افزايش تدريجي وابستگي به ديگران و در نهايت محدود است. با افزايش سن اختالل عملكرد جسماني بيشتر ميشود شدن فعاليت هاي فيزيکي و کاهش کيفيت زندگي است) 11 (. و اثر منفي آن بر توانايي حفظ استقالل نياز به كمك را مطالعه باري 3 نشان ميدهد 80 درصد از سالمندان حداقل به افزايش ميدهد كه اين خود ميتواند در كاهش كيفيت زندگي يك بيماري مزمن مثل آرتريت فشار خون بيماري هاي سالمندان موثر باشد) 8 4(. مطالعه لي 1 در اين باره نشان مي تنفسي بيماريهاي قلبي يا اختالل حسي مبتال هستند) 8 (. دهد سالمنداني كه از نظر فعاليت هاي فيزيکي مستقل بودند بيماري هاي مزمن موجب بروز مشكالت اجتماعي اقتصادي كيفيت زندگي بهتري داشتند) 1 (. همچنين مطالعه حميدزاده و سالمتي شده كه باعث محدود شدن سالمندان در فعاليت نشان مي دهد استفاده از يک برنامه منظم ورزشي موجب هاي فيزيکي و در نهايت كاهش كيفيت زندگي آنها بهبود فعاليت هاي فيزيکي در سالمندان شده و کيفيت زندگي ميشود) 15 (. فلکر 4 طي مطالعهاي روي بيماران سالمند داراي ضايعه تنفسي اظهار داشت سالمنداني که از بيماري مزمن آنان را ارتقاء مي دهد) 6 (. يکي از بهترين راه هاي ارزشيابي سطح سالمت سالمندان ريوي رنج ميبرند همواره داراي اختالالت جدي در کيفيت بررسي سطح فعاليت آنان در زندگي روزانه ميباشد که زندگي خود هستند) 16 (. همچنين مطالعات مختلف نشان مي ميتواند اطالعات الزم جهت برنامه ريزي مناسب و منطبق دهند که با افزايش تعداد بيماري هاي مزمن كيفيت زندگي 5 با نيازهاي سالمندان را در اختيار کارکنان مراکز بهداشتي و سالمندان كاهش مييابد) 1 18(. 17 در اين راستا لم و لودر درماني قرار دهد) 9 10(. پژوهش هاي زيادي براي اندازه مطالعه اي را بر روي سالمندان چيني در کشور هنگ کنگ گيري توان فيزيکي سالمندان جهت انجام فعاليت هاي روزانه انجام دادند و آنها نيز به نتايج مشابهي دست يافتند و چنين زندگي انجام شده است. اندازه گيري فعاليت هاي فيزيکي بيان کردند که افسردگي شايعترين بيماري ناتوان کننده در زندگي سبب درک نيازهاي افراد جامعه و تصميم گيري بين سالمندان بوده و استوآرتريت بيشترين تاثير را بر فعاليت هاي مهم در سيستم بهداشتي و درماني ميشود) 11 (. آنچه كه هاي فيزيکي سالمندان دارد) 19 (. دانش امروزي بدان توجه ميكند تنها طوالني كردن دوران تفاوت عمدهاي كه بين كشورهاي پيشرفته و كشورهاي زندگي نيست بلكه بايد توجه داشت كه سال هاي اضافي در حال توسعه نظير ايران وجود دارد اين است كه دولت و عمر انسان در نهايت آرامش و سالمت جسمي و رواني سپري مردم در كشورهاي توسعه يافته كامال آمادهاند تا با چالش 1- Lee 2- Matsuo & et al 3- Barry 4- Felker 5- Lam & Leuder

70 ناشي از شمار فزاينده افراد سالمند مواجه شوند. در حالي كه اغلب كشورهاي در حال توسعه حتي از اين پديده و گرفتاري هاي بهداشتي اجتماعي و اقتصادي آن آگاه نيستند) 20 ( اين امر نشاندهنده اهميت فراوان اين موضوع است و بايد با توجه به نياز شديد جامعه برنامه ريزي هاي بهداشتي درماني مناسب اين گروه سني تهيه و اجرا شود. با توجه به موارد باال در پژوهش حاضر به بررسي سطح فعاليت هاي فيزيکي در سالمندان غرب تهران و اثر متغيرهاي زمينه اي بر آن و همچنين شيوع بيماريهاي مزمن در آنان پرداخته شده. روش بررسي اين مطالعه از نوع مقطعي بود كه با هدف تعيين سطح فعاليت هاي فيزيکي و شيوع بيماري هاي مزمن در سالمندان غرب تهران انجام گرفت. نمونه پژوهش اين مطالعه شامل 410 نفر از افراد ايراني االصل 60 سال و باالتر منطقه غرب تهران بود که از نظر ذهني هوشيار و قادر به پاسخگويي به سواالت بودند. حجم نمونه الزم پس از مقدار گذاري در فرمول زير تعيين شد. روش نمونه گيري در اين مطالعه از نوع خوشه اي چند مرحلهاي بود. بدين ترتيب كه بر روي نقشه مناطق 18 5 2 و 22 از مناطق مختلف غرب تهران)كه شامل مناطق 6 5 2 21 18 9 و 22 بود( بصورت تصادفي انتخاب شدند. سپس اماكن عمومي)مساجد پاركها مكانهاي ورزشي و مراكز خريد( و منازل در اين مناطق به تفكيك مشخص گرديد بطوري كه در هر منطقه 2 مسجد 2 پارك 2 مكان ورزشي و 2 مركز خريد به صورت تصادفي انتخاب شدند. سپس پژوهشگر به همراه 2 پرسشگر ديگر كه آموزش هاي الزم را در مورد مصاحبه و تكميل پرسشنامه ديده بودند در اين مكانها حضور يافته و در نهايت از هر مكان عمومي 10 نمونه در صورت دارا بودن مشخصات واحدهاي مورد پژوهش و نيز ابراز تمايل در پژوهش شركت داده شدند. همچنين به منظور انتخاب نمونه ها از منازل با استفاده از پرونده هاي بهداشتي در مراكز بهداشت مختلف منطقه غرب تهران آدرس واحدهاي مورد پژوهش بدست آمد. بطوري که ابتدا پرونده خانوارهايي که افراد 60 سال و باالتر داشتند انتخاب شدند سپس بصورت تصادفي تعداد 22 پرونده از مراکز بهداشت مناطق 5 و 22 و تعداد 23 پرونده از مراکز بهداشت 2 و 18 انتخاب شدند و در روزهاي نمونه گيري با مراجعه حضوري پرسشگران آموزش ديده به درب منازل در صورت حضور فرد مورد نظر در منزل و موافقت ايشان نمونه گيري بصورت مصاحبه انجام گرفت. در ضمن افراد معلول جسمي از مطالعه حذف شدند. ابزار گردآوري دادهها پرسشنامه بود که پاسخ سئواالت مندرج در پرسشنامه توسط پژوهشگران از طريق مصاحبه ثبت ميشد. به منظور بررسي سطح فعاليت هاي فيزيکي از پرسشنامه استانداردي استفاده شد که از دو بخش سواالت مربوط به فعاليت هاي روزمره زندگي و فعاليت هاي ابزاري زندگي تشكيل شده بود. فعاليت هاي روزمره زندگي شامل: غذا خوردن پوشيدن و درآوردن لباس راه رفتن انجام دادن کارهاي مربوط به وضعيت ظاهر حمام کردن يا دوش گرفتن به تخت يا رختخواب رفتن و بيرون آمدن و دستشويي رفتن بود. همچنين فعاليت هاي ابزاري زندگي شامل: استفاده کردن از تلفن طي كردن مسافت هاي نسبتا طوالني با وسايل نقليه خريد مواد غذايي و پوشاک آماده کردن غذا انجام دادن کارهاي منزل شستن لباس هاي شخصي انجام دادن تعميرات جزئي منزل مصرف کردن دارو و کنترل دخل و خرج بود که با گزينه هاي»بدون کمکبا کمي کمک«و»قادر به انجام آن نيستم«پاسخ داده ميشدند. به گزينه»بدون کمک«امتياز 2 به گزينه»با کمي کمک«امتياز 1 و به گزينه»قادر به انجام آن نيستم«امتياز صفر داده شد و پس از نمره گذاري به سواالت پرسشنامه نمره كل از جمع نمرات مربوط N> = L N + r - r (Z - / + Z - ) 0 +

71 )مجله سالمندي ايران( سال چهارم شماره سيزدهم پاييز 1388 به سواالت محاسبه گرديد به طوري كه امتياز باال نشاندهنده استقالل بيشتر فرد بود. محدوده امتيازات فعاليت هاي روزمره زندگي صفر تا 14 و محدوده امتيازات فعاليت هاي ابزاري زندگي صفر تا 18 بدست آمد و براساس امتيازات کسب شده به سه دسته مستقل کمي وابسته و کامال وابسته تقسيمبندي شدند. روايي ابزار مورد استفاده در اين پژوهش با روش اعتبار محتوا سنجيده شد و جهت تعيين پايايي ابزار از روش آزمون مجدد استفاده شد) 0r/9 :(. همچنين به منظور تجزيه و تحليل دادهها از آمار توصيفي آزمون تي-تست و وANOVA با بهرهگيري از نرمافزار SPSSاستفاده شد. يافتهها داده هاي پژوهش از 410 نفر از افراد 60 سال و باالتر منطقه غرب تهران بدست آمد. ميانگين سني واحدهاي مورد پژوهش 69/71 سال )با انحراف معيار 6/86( بود که کمترين مورد 60 سال و بيشترين مورد 86 سال داشت. بيشترين درصد واحدهاي مورد پژوهش در محدوده سني 60 تا 74 سال )77/3 درصد( مذكر )55/6 درصد( بيسواد )30/5 درصد( و متاهل )80 درصد( بودند. 78 درصد از نظر اقتصادي مستقل بودند و 55/1 درصد با همسرانشان زندگي ميكردند. 38/5 درصد نيز اظهار داشتند كه از نظر وضعيت سالمت فعلي بهتر از همساالنشان هستند. بر طبق نتايج حاصل 13/2 درصد از نمونه ها به بيماري خاصي مبتال نبودند و 86/8 درصد حداقل از يك بيماري مزمن رنج ميبردند. بيشترين بيماري مزمني كه واحدهاي مورد پژوهش به آن مبتال بودند دردهاي مفصلي )60 درصد( و پس از آن بيماري هاي پرفشاري خون )36/3 درصد( و كاهش بينايي )34/9 درصد( با بيشترين درصد در ردههاي بعد قرار داشتند )جدول شماره 1 (. جدول 1. توزيع فراواني جامعه مورد پژوهش بر حسب نوع ابتالء به بيماري مزمن درصد فراواني نوع بيماري 22/2 91 قلبي عروقي 36/3 149 پرفشاري خون 14/4 59 ديابت 60 246 دردهاي مفصلي 26/8 110 گوارشي 10/2 42 تنفسي 3/9 16 سرطان 12/7 52 ناراحتي اعصاب 34/9 143 كاهش بينايي بيشترين فعاليت روزمره كه سالمندان بدون كمك انجام ميدادند فعاليت»غذا خوردن«)99/3 درصد( و بيشترين فعاليتي كه قادر به انجام آن نبودند فعاليت»حمام كردن يا دوش گرفتن«)8 درصد( بود. همچنين بيشترين فعاليت ابزاري كه بدون كمك انجام ميدادند فعاليت»مصرف كردن داروها بطور صحيح و به موقع«)84/9 درصد( و بيشترين فعاليتي كه قادر به انجام آن نبودند فعاليت»شستن لباسهاي شخصي«)13/4 درصد( بود. نتايج مطالعه نشان داد بيشترين درصد واحدهاي مورد پژوهش از نظر فعاليت هاي روزمره و ابزاري زندگي مستقل بودند. بطوري که 93/4 درصد در فعاليتهاي روزمره و 71/5 درصد در فعاليت هاي ابزاري نيازي به کمک ديگران نداشتند. ميانگين امتياز فعاليتهاي روزمره زندگي 13/54±1/53 و ميانگين امتياز فعاليت هاي ابزاري زندگي 14/20±3/71 بود كه داللت بر استقالل سالمندان داشت )جدول شماره 2(.

72 جدول 2. تعيين فعاليت هاي روزمره و ابزاري زندگي در سالمندان غرب تهران درصد فراواني فعاليتهاي روزمره زندگي 0/7 3 كامال وابسته) 0-6 ( 5/9 24 كمي وابسته) 7-10 ( فعاليتهاي روزمره زندگي با متغيرهاي جنس وضعيت اقتصادي وضعيت سالمت فعلي سطح تحصيالت و تعداد بيماري هاي مزمن ارتباط معني دار آماري داشت)جدول شماره 3 (. فعاليت هاي ابزاري زندگي نيز با متغيرهاي سن جنس سطح تحصيالت وضعيت اقتصادي وضعيت سالمت فعلي ترکيب خانواده و تعداد بيماريهاي مزمن ارتباط معنيدار آماري داشت)جدول شماره 4(. 93/4 100 383 410 مستقل) 11-14 ( جمع ميانگين)انحراف معيار( ) 13/54)SD=±1/53 فعاليتهاي ابزاري زندگي كامال وابسته) 0-8 ( فراواني درصد 10/7 44 17/8 71/5 100 73 293 410 كمي وابسته) 9-13 ( مستقل) 14-18 ( جمع ميانگين)انحراف معيار( ) 14/20)SD=±3/717

73 )مجله سالمندي ايران( سال چهارم شماره سيزدهم پاييز 1388 جدول 3. فعاليت هاي روزمره زندگي در سالمندان غرب تهران بر حسب متغيرهاي دموگرافيك فعاليتهاي روزمره زندگي متغيرهاي زمينهاي ميانگين انحراف معيار نتيجه آزمون t=920/0 P Value=358/0 1/56 1/41 13/57 13/41 60-74 75 سن t=545/3 P Value=000/0* 0/86 2/05 13/77 13/24 جنس مرد زن 1/72 بيسواد 13/17 2/24 خواندن ونوشتن 13/54 F=774/2 *P *P Value =018/0 0/90 1/50 13/70 13/52 سطح تحصيالت ابتدائي سيكل و دبيرستان 0/44 ديپلم 13/87 0/17 دانشگاهي 13/97 t=000/0 P Value=00/1 1/11 1/61 13/54 13/54 وضعيت تاهل غيرمتاهل متاهل t=024/3 P Value=003/0* 1/11 2/47 13/66 13/11 وضعيت اقتصادي مستقل وابسته F=535/0 p P Value=586/0 0/65 1/77 1/31 13/74 13/50 13/53 تركيب خانواده تنها با همسر با خانواده يا خويشاوندان F=345/25 *p *P Value =000/0 0/30 0/71 2/40 13/93 13/84 12/81 وضعيت سالمت فعلي بهتر از آنان همانند از آنان بدتر از آنان 0 14 صفر 0/43 13/8 1 F=803/7 *P Value =000/0 1/40 1/80 13/55 13/56 2 3 تعداد بيماريهاي مزمن 2/91 12/46 4 1/60 12/92 5 *ارتباط معنيدار است.

74 جدول 4. فعاليت هاي ابزاري زندگي در سالمندان غرب تهران بر حسب متغيرهاي دموگرافيك فعاليتهاي ابزاري زندگي متغيرهاي زمينهاي ميانگين انحراف معيار نتيجه آزمون t=477/3 P Value=001/0* 3/468 4/282 14/54 13/03 60-74 75 سن t=216/4 P Value=000/0* 3/341 3/990 14/87 13/35 جنس مرد زن 3/929 بيسواد 12/30 3/679 خواندن ونوشتن 14/36 F=975/14 *P *P Value =000/0 3/331 4/025 14/58 14/27 سطح تحصيالت ابتدائي سيكل و دبيرستان 1/713 16/52 ديپلم 2/086 دانشگاهي 16/34 t=398/0- P Value=691/0 3/299 3/818 14/05 14/23 وضعيت تاهل غيرمتاهل متاهل t=108/4 P Value=000/0* 4/457 4/259 14/59 12/80 وضعيت اقتصادي مستقل وابسته F=575/3 p P Value=029/0 2/265 3/883 3/816 15/15 14/31 13/60 تركيب خانواده تنها با همسر با خانواده يا خويشاوندان F=973/7 *p *P Value =000/0 2/012 2/671 4/399 15/94 15/03 11/43 وضعيت سالمت فعلي بهتر از آنان همانند از آنان بدتر از آنان 2/023 16/39 صفر 2/260 15/65 1 F=771/21 *P Value =000/0 3/540 3/519 14/23 13/53 2 3 تعداد بيماريهاي مزمن 4/836 11/67 4 4/828 10/84 5 *ارتباط معنيدار است.

75 1388 پاييز سيزدهم شماره چهارم سال ايران( سالمندي )مجله بحث از جستن دوري معني به موفقيت لزوما با همراه شدن پير بلکه نيست کهولت از ناشي کمبودهاي يا تغييرات مشکالت آوردن بدست بيشتر براي مستمر تالش موجود موانع عليرغم به محيطي در مايلند سالمندان است. دادن دست از کمتر و برانگيختگي و تحرک حاالت از فارغ و انتظارات از دور از پيشگيري و تواناييها احياي با که صورتي در کنند زندگي فعاليتهاي توانست خواهند آنها مزمن هاي بيماري انواع بيشتري لذت خود زندگي از و باشند داشته بيشتري فيزيکي 22(. ببرند) 21 مورد واحدهاي درصد بيشترين داد نشان مطالعه يافتههاي ابزاري و روزمره) 93/4 درصد( هاي فعاليت نظر از پژوهش امتياز ميانگين بودند. مستقل كامال زندگي) 71/5 درصد( 0-14( )محدوده 13/54±1/53 زندگي روزمره هاي فعاليت 14/20±3/71 زندگي ابزاري هاي فعاليت امتياز ميانگين و داشت. سالمندان استقالل بر داللت که بود 0-18( )محدوده کشور در همكاران) 2005 ( و لي كه مشابهي مطالعه در روزمره هاي فعاليت امتياز ميانگين بودند داده انجام کره درصد 62 و آمد بدست 0-18( )محدوده 16/2 سالمندان همچنين بود. مستقل( 18 )كامال كنندگان شركت كل نمره تا 0 9/9 )محدوده آنها ابزاري هاي فعاليت امتياز ميانگين )كامال 12 كنندهها شركت درصد 50/3 نمره ميانگين و 12( افراد درصد 80 از بيش مينويسد استورانت بود) 1 (. مستقل( مشكلي گونه هيچ روزانه هاي فعاليت انجام در ساله 74 تا 65 سني گروه از درصد 70 از بيش همچنين نميكنند. گزارش را نكردهاند. گزارش نظر اين از را مشكلي نيز ساله 84 تا 75 كل از درصد يك كه سال 85 باالي افراد از نيمي حتي را مشكلي نيز هستند جامعه قشر سالمندترين و جمعيت سن افزايش با که اينست واقعيت اما نكردهاند) 7 (. گزارش و الغر عضالت و مييابند كاهش زيستشناختي كنشهاي حركات مسئول كه عضالتي بخصوص ميشوند ضعيف را افراد كامل عملكرد تغييرات اين واقع در هستند. سريع فرد به فردي از تغييرات اين كه چند هر ميكنند محدود 23(. است) 20 22 متفاوت ديگر بيماري يك از حداقل ها نمونه اکثر داد نشان مطالعه نتايج استقالل سطح بيماريها تعداد افزايش با و ميبردند رنج مزمن بيماريها نويسد: مي رحيمي خدا بود. يافته کاهش سالمندان نمي آنها ناتواني موجب الزاما سالمند افراد اختالالت و فعاليت و سالمت وضعيت براي كه هايي مقياس شوند) 7 (. تعداد بلكه نيست خاص بيماري به ابتال هستند مرجع فرد با افراد معموال است. نظر مورد كنشي هاي ناتواني شدت و روزانه هاي فعاليت از را آنان كه اختاللي يا بيماري اولين ميانگارند) 7 18 23 (. بيمار را خود ميدارد باز شان زندگي گريبانگير عمر تمام در غالبا و مدت دراز مزمن بيماريهاي دراز طور به اما عمر تمام براي اگرنه فردي چنين و است فرد دورهاي مزمن بيماري هر داشت. خواهد مراقبت به نياز مدت آيد مي در حاد بصورت اي مرحله در معموال و ميكند طي را خواهد كمك به نيازمند خود هاي فعاليت انجام جهت فرد كه نيز جسمي قواي نظر از كه سالمند افراد در بخصوص بود. يافتههاي 7( بود) 1 خواهد بيشتر امر اين هستند ضعيفتر كرد. تاييد را مطلب اين صحت حاضر پژوهش از بعد زنان در عضالني توده ميزان اينكه به توجه با طرفي از و مييابد كاهش و گرفته قرار تاثير تحت يائسگي )تا است مفيد بسيار زنان براي بخصوص كه كردن ورزش است پايين قشر اين شود(در آنان عضالت تقويت موجب از قشر اين فيزيکي هاي فعاليت كه داشت انتظار ميتوان كار هاي فعاليت بخصوص و گرفته قرار تاثير تحت سالمندان از يابد) 17 21 (. كاهش دارند بيشتر تحرك به نياز كه ابزار با آنها شركت ميزان و هستند زنان از فعالتر مردان چون طرفي فعاليت در دليل همين به است بيشتر نيز جسمي فعاليتهاي در موسوي و قاسمي هستند) 2 (. مستقلتر نيز فيزيکي هاي كاهش زيستشناختي كنشهاي سن افزايش با كه معتقدند بخصوص شوند مي ضعيف و الغر عضالت و مييابند اين واقع در هستند. سريع حركات مسئول كه عضالتي كه چند هر ميكنند محدود را افراد كامل عملكرد تغييرات است) 20 (. متفاوت ديگر فرد به فردي از تغييرات اين

76 تحصيالت موجب تغيير نگرش افرادشده و مانع بهره مندي آنها از يك زندگي سالم مي شود و اين امر منجر به سالمت روح و جسم آنها شده و زندگي آنها را تحت تاثير قرار ميدهد) 2 (. از طرفي فقر در اين دوران سرنوشت ساز است و معين ميكند كه آيا ميتوان از يك زندگي مستقل شاد و فعال برخوردار شد يا بايد ما بقي عمر را با رنج و معلوليت سپري كرد) 2 (. افراد فقير معموال داراي بيماري هاي مزمن و عوارض بيشتري هستند كه همه اين عوامل فعاليت هاي فيزيکي آنها را تحت تاثير قرار مي دهد) 16 (. و در نهايت با توجه به اينكه فعاليت هاي فيزيکي هر فرد شديدا تحت تاثير وضعيت سالمتياش ميباشد طبيعي است كه با بدتر شدن وضعيت سالمتي افراد فعاليتهاي آنها نيز تحت تاثير قرارگيرد) 20 (. يافتههاي پژوهش حاضر نيز مطالب فوق را تاييد كرد. نتيجهگيري نتايج مطالعه نشان داد بيشتر سالمندان از نظر فعاليت هاي فيزيکي مستقل بودند و اکثر آنها حداقل از يك بيماري مزمن رنج ميبردند. همچنين فعاليت هاي فيزيکي سالمندان با بيشتر متغيرهاي زمينه اي ارتباط معني دار آماري داشت. از آنجا كه فعاليت هاي فيزيکي و استقالل افراد در دوران سالمندي ميتواند براحتي مورد تهديد قرار گيرد در نظر داشتن بيماريهاي مزمن و متغيرهاي زمينه اي در اين دوران از اهميت بالقوهاي برخوردار است. لذا با توجه به نتايج مطالعه حاضر و مطالعات مشابه پيشنهاد ميشود مراقبت دهنده هاي بهداشتي زمينه هاي تسهيل زندگي سالمندان را از طريق برنامه هاي آموزشي و نيز بررسي دوره اي وضعيت جسماني فراهم آورند تا موجب ارتقاء فعاليتهاي فيزيکي در سالمندان شده و از اين طريق باعث حفظ و ارتقاء زندگي سالم و فعال براي آنها شوند. از طرفي ديگر پژوهش حاضر محدوديتهايي نيز داشت. ازجمله اينکه در اين مطالعه فقط فعاليت هاي فيزيکي سالمندان مورد توجه قرار گرفت و در مورد مسائل روحي و رواني آنها بحثي نشد. لذا پيشنهاد ميشود پژوهشهايي درباره مسائل روحي و رواني سالمندان انجام گيرد. همچنين مطالعه حاضر فقط در منطقه غرب تهران انجام گرفت لذا پيشنهاد ميشود پژوهش بصورت گسترده در سطح شهر تهران و نيز كل كشور انجام شود تا در صورت دستيابي به نتايج مشابه اهميت بيشتري به فعاليت هاي فيزيکي سالمندان داده شده و اقدامات مناسب بر اساس آداب و رسوم تحصيالت و فرهنگ مناسب مناطق مختلف در نظر گرفته شود. تشكر و قدرداني از معاونت محترم پژوهشي دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي ايران و كليه سالمنداني كه در اين مطالعه شركت داشتند مي نمايد.

77 )مجله سالمندي ايران( سال چهارم شماره سيزدهم پاييز 1388 REFERENCES منابع Lee T.W, Ko I.s, lee, k.j. «health promotion behaviors and quality of life among community dwelling elderly in Korea. International journal of nursing studies. 2005; 49(2): 129-137. تاجور مريم. بهداشت سالمندان و مروري بر جنبه هاي مختلف زندگي آنان تهران انتشارات نسل فردا 1382 صفحات 11 تا 65 و 86 تا 92. Islamic Republic News Agency. (2007). Social; Elderly. [On-line]. Available: http//www2. irna.com/en/news/line-8.html. Accessed June 3, 2007. Rocha F.l, Uchoa E, Guerra Hl, et al. «Prevalence of Sleep Compliants and associated Factors in Community-Dwelling older people in Brazil: the Bambui Health and Ageing Study (BHAS)». Sleep Med. 2002; 3(3): 231-8. حاتمي حسين و همکاران. کتاب جامع بهداشت عمومي جلد سوم تهران انتشارات ارجمند. 1383 صفحات 1522 تا 1580. حميدزاده سعيد»بررسي تاثير برنامه هاي فعاليت گروهي بر روي کيفيت زندگي سالمندان در سال 1385«کنگره سالمندي کاشان انتشارات دانشگاه علوم پزشکي کاشان آبان ماه 1386: ص 146. استورانت مارتا و واندن بوس گري آر.»روانشناسي سالمندي«ترجمه خدا رحيمي سيامك. مشهد انتشارات آستان قدس رضوي 1373. صفحات 207 تا 237. Barry p.p. An overview of special considerations in the evaluation and management of the geriatric patient. Am j gastroenterology. 2000; 93(1): 8-10. يغمايي فريده»فعاليتهاي روزانه زندگي: بررسي ابزارهاي اندازهگيري و ارائه يك ابزار با طراحي جديد«. نشريه دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه شهيد بهشتي 1384 سال پانزدهم 50 صفحات 12-3. زر عبدالصالح و نورشاهي مريم.»مقايسه وضعيت سالمت تغذيه اي مردان سالمند فعال و غير فعال شيراز«. سالمند )مجله سالمندي ايران( 1386. سال دوم شماره 3. صفحات 216-210. Matsuo, M. & Nagaswa, j. & Yoshino, A. & Hiramatsu, K. & kurashik, K, «effects of activity Participation of the elderly on quality of life. yonago acta medica, (2003); (46):17-24. Nilsson J, Parker m.g, kabir Z.N. «Assessing Health- Related Quality of life Among Older people in Rural Bangladesh». Journal of Trans cultural Nursing (2004); 15 (4): 298-307. حبيبي سوال عقيل نيکپور صغري سيدالشهدايي مهناز و حقاني حميد.»بررسي رفتارهاي ارتقاء دهنده سالمت و کيفيت زندگي در سالمندان«. مجله دانشگاه علوم پزشکي اردبيل 1387. دوره هشتم شماره اول صفحات 29-36. Black j.m & hawks J.H. Medical surgical nursing.7th edition.u.s A. Elsevier saunders. (2005); P: 49-52, 481-482. Resnick, B, «Health Promotion Practices of the older adult». Public Health Nursing (2000); 17 (3): 160-168. Felker B, katon W, Hedrick SC, et al. «The association between depressive symptoms and health status in patients with chronic pulmonary disease. Gen Hosp Psychiatry». 2001 Mar- Apr; 23(2): 56-61.

78 REFERENCES منابع Nikpour S, Habibi A, seiedoshohadai M, Haghani H. Relation between Quality of life and socio-demographic characteristics among older people in Tehran-Iran. Middle East Journal of Age and Aging. 2007; 4(2): 25-30. Canbaz S, Sunter A.T, Dabak S, Peksen Y. «The prevalence of chronic diseases and quality of life in elderly people in samsun». Turk J Med Sci. (2002); V: 33, PP: 335-340. Lam CL, Leuder K. The impact of chronic disease on the Health related quality of life (HRQoL). Family Practice. 2000; 17(2): 159-66. قاسمي سيما و موسوي نجم السادات. راهنماي سالمتي براي سالمندان تهران انتشارات كتابخانه صدر 1379 صفحات 15 تا 30 و 65 تا 72. Leinonen R, Heikkinen E, Hirvensalo M. Customer-oriented counseling for physical activity in older people: study protocol and selected baseline results of a randomized-controlled trial. Scandinavian journal of medicine & science in sports. 2006; 1(1): 78-85. Beattie B.L, Whitelaw N, Mettler M, Turner D. A vision for older adults and health promotion. American Journal of Health Promotion. 2003; 18(2): 200-204. Andrews G.A. Promoting health and functioning in an aging population. British medical journal. 2001; 322: 728-729.